Accueil > Dossiers et documents > Mouloud Mammeri > Tabratt i Muh’end Azwaw ff tmusni
Tabratt i Muh’end Azwaw ff tmusni
sghur Lmulud n’at Maamar
vendredi 27 février 2004, par
Tabr’att agi, Dda Lmulud yura-tt d tazwert i wedlis id-yessufegh deg wseggwas n 1980. Adlis agi isem-is "Isefra n Laqbeyel n zik" (Poèmes kabyles anciens) ; yeffegh-d ar tez’rigin "Maspero" di Paris.
I ketch a Muh’end Azwaw t-tezzyiwin ik adlis-a, ad ak d-yefk yiwen wudem n tmusni, ad ak d-iqqim t-tagejdit, ad ak d-ittales ayen gan d wayen nnan imezwura inek. M’ara t-walin medden ammar ad ilin wid ara d ak yinin :
– Tigi t-tih’kayin n zikenni, t-timucuha n Teryel iyess ssedhuyen arrac, i wacu d agh nfaant tmucuha n zik, i nekwni s at-tura ? Edj timucuha n zik i yat zik ; nekwni d arraw bbwassa, assa deg irgazen ulin s aggur rsen degs, assa deg isufag semliliyen tamurt gher tmurt illan ayda dghat deg ya n tallit, assa deg yiwet takurt tezmer atzebbwa tamdint tameqqwrant deg gwesmengher n tit’.
In’asen :
– Tamusni tekka nnig teswiâin. Ur ttilit ara ay imedhac d arrac issedhec uclawa, ismenyafen arelluc aberreqmuc i yitij ireqqen negh i wewrey yuli ughebbar.
In’asen :
– Awregh yif arelluc, ulac akw n teqrint garasen : awregh kkes-as aghebbar ad yirriq, arelluc cwit’ ma icellef it d acellef ad iddegdeg t-ticeqfatin tizraraqin.
In’asen :
– Awer ted’r’u yidwen ay at-tura am seklu mi gezmen iz’ur’an : di tazzwara zegzaw yifer-is, di teswiât sellaw id’er’. Ttejra mebla iz’ur’an leqrar-is t-tamettant. Awer tilim ay at-tura d isekla war iz’ur’an.
In’asen :
– Tamacahutt d ajlal n tmusni, kkes ajlal iwakken ad-d-d’her’ temsirt yellan ddawas, acku...
Acku tamusni, ghas tettabaa lewqat, ur teqqin ara ghersen s umrar ur gezzmen lemqas. Si tallit gher tayed’ tettbeddil tussna, tamusni ur tettbeddil ara. Si tallit ar tayed ay gettbeddilen di tmusni d ss’ifa n sufella, matchi d ixf n daxel.
Maca, taghawsa tis-snat, a Azwaw, tamusni matchi d lwert kan, matchi d agwni mi d-zzin leswar’. Awan n tmusni d antag t-tikli gher zdat. Ma tgid’-as algam tenghid’-tt.
A Azwaw, ur as-tegg ara algam i tmusni. Anida tt-issawed’ ldjehd ufud-is tawid’-tt, ma s-aggur edj tamusni attali s-aggur ; ma s-itran g-as abrid s-itran, ma awan-is d asemh’elleq i ddunit d wayen illan, anef i tmusni atsemh’illeq i ddunit.
Taghawsa tis-krad, tamusni, a Azwaw, d asafu.
D asafu n tafat : edj asafu ad ifu izuzef tillas.
Tamusni d asafu n wurghu : edj asafu ad issergh ayen irkan, d wayen iblan, d wayen ur nesâi iz’ur’an. G-as-d asaber ghef-fayen ilhan, ghef-fayen ilh’an deg berdan d amsebrid matchi d ament’r’an.
Tamusni d asafu : wa yettak-it I wa, iwakken a-d-yezg dayem yaala, urdjin yettendella negh yulwa negh iqqim am gherrus di tesga.
H’edregh yemmut umghar aneggaru d-ittawin abrid n tmusni : Nebbwi tafekka-s gher uz’ekka ideg ara yent’el. Mi nerra akal fellas nughal-ed, nettmesmuqal am mis’r’aan la d-ittakwi. Indel usafu garanegh isseg d nettagwem tafat.
Assen, a Azwaw, i k-id mmektigh, i s-nnigh :
– Ay imaazzan ggibbwas, ghurwat attughalem d ineh’yaf n kullas si tmusni t-tmughli taghezzfant, t-tulya bbul d laaqel. Mmektigh-k-id, mmektigh-d akw tisutwin ara d-immlen. Amusnaw aneggaru nnet’l-it, daa nent’el yides tamusni ? Ulac tijmuyaa d igrawen ideg ara th’efd’em tamusni akken tt-h’efd’en imezwura nnwen. Tura tamusni tughal s-idlisen. Degmi y-urigh adlis-a i-ketch, a Azwaw, t-tezzyiwin-ik ad-ak d-iqqim t-tagejdit i wsenned, t-tagejdit i lebni.
Texte extrait de "Poèmes kabyles anciens" paru en 1980 aux Editions Maspero.
L’ouvrage est réédité par les Editions "La Découverte".